Made in Melivoia: Η πυρπόληση σπιτιών στη Μελίβοια από τους Γερμανούς.

Η πυρπόληση πολλών σπιτιών στη Μελίβοια τον Οκτώβριο του 1944 και η δολοφονία μερικών συγχωριανών μας από τους Γερμανούς τον Οκτώβριο του 1943 είναι ένα ζήτημα που, μαζί με άλλα της ίδιας εποχής, είτε λησμονήθηκε ή και αγνοείται εντελώς η ύπαρξή του από αρκετούς Μελιβοιώτες. Ας επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε μερικές πτυχές των συμβάντων, με βάση διάφορες πηγές της εποχής.

Γενικά.

Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1943. Οι γενικότερες εξελίξεις στον πόλεμο Συμμάχων-Άξονα έχουν σημαντικές επιπτώσεις και στην κατεχόμενη -υπό τριπλή κατοχή Ιταλών, Γερμανών και Βουλγάρων- Ελλάδα. Στα πλαίσια των γενικότερων εξελίξεων των πολεμικών και διπλωματικών επιχειρήσεων, που έχουν σαν αποτέλεσμα τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας (8 Σεπτεμβρίου 1943) και τελικά την οδηγούν να κηρύξει τον πόλεμο στη Γερμανία (11 Οκτωβρίου 1943), αφοπλίζεται η Μεραρχία Πινερόλο, που τμήμα της εδρεύει και στο νομό Λάρισας και κάποια τμήματά της και στην περιοχή μας (στην Αγιά και στον Αγιόκαμπο οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις δυνάμεων).

Οι ζώνες επιρροής: πράσινο-Βούλγαροι, κόκκινο-Γερμανοί, γαλάζιο-Ιταλοί, μπλε-Ιταλικές κτήσεις πριν τον πόλεμο. (Πηγή: el.wikipedia.org).

Σε μία κίνηση αντιπερισπασμού και επίδειξης ισχύος, οι Γερμανοί οργανώνουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σχεδόν σ' όλη την Ελλάδα, από τον Οκτώβριο του 1943 έως τον Φεβρουάριο του 1944. Από τις επιχειρήσεις δεν ξεφεύγει ούτε η περιοχή μας, αφού εδώ δρουν τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. Οπότε ο Κίσσαβος αποτελεί θέατρο επιχειρήσεων και πολλά χωριά γνωρίζουν την καταστροφική μανία των Γερμανών: Σπηλιά (δύο φορές), Καρύτσα, Αμπελάκια, Μελίβοια...

Ιταλοί που παραδόθηκαν. (Πηγή: el.wikipedia.org).

Η "επίσκεψη" των Γερμανών στην Αθανάτη.

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλικής κυβέρνησης η Ιταλική δύναμη του Αγιοκάμπου παραδίδεται μετά από διαπραγματεύσεις. Οι αποχωρούντες (πρώην) κατακτητές παίρνουν με βάση τη συμφωνία όσα όπλα θέλουν και κατευθύνονται προς την Αγιά. Ο οπλισμός που εγκατέλειψαν οι Ιταλοί (βλήματα όπλων, πυροβόλων, χειροβομβίδες κ.λπ.) φορτώνεται σε μουλάρια, μεταφέρεται κοντά στο εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου και με τη φροντίδα των Αλέξιου Μπουζούκη, Ιωάννη Αντωνούλη και άλλων αποκρύπτεται επιμελώς.

Μπουζούκης Αλέξιος και Αντωνούλης Ιωάννης (Πηγή: Γεωργίου Ευθυμιάδη "Η Αθανάτη στο μεσοπόλεμο και την Αντίσταση).

Δεν περνάει μήνας και τον Οκτώβριο του 1943 οι Γερμανοί εξαπολύουν στον Κίσσαβο επιχείρηση εκκαθάρισης και ταυτόχρονα αναζήτησης του οπλισμού των παραδοθέντων Ιταλών, με ισχυρές δυνάμεις. Έτσι, κάνουν την εμφάνισή τους στη Μελίβοια. Συλλαμβάνουν όσους γέρους βρίσκουν στο χωριό, σκοτώνουν δύο συγχωριανούς μας και τραυματίζουν άλλον έναν.
Αξίξει να παρακολουθήσουμε την αφήγηση του Γιώργου Ευθυμιάδη από το βιβλίο του "Η Αθανάτη στο μεσοπόλεμο και την Αντίσταση":
"...Πρώτα θύματα της χιτλερικής μανίας ο Γιάννης Γ. Λουκανίκας, κουρέας το επάγγελμα, ένας φιλήσυχος καλοκάγαθος και αξιαγάπητος κύριος και η Μορφούλα Χαρατσή (Μπουρούση) υπερήλικη. Τραυμάτισαν επίσης το Βασίλη Γ. Γκουβάνη.
Εμείς οι νέοι του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και οι μαχητές του εφεδρικού ΕΛΑΣ με επικεφαλής το μόνιμο λοχία του Αστικού Στρατού Γιάννη Στ. Παπαστεφάνου, συμπτυχθήκαμε προς Ξερόραχη απ' όπου παρακολουθούσαμε τις κινήσεις των χιτλερικών που βγήκαν παγανιά στα υψώματα του Αϊ-Θανάση και του Αϊ-Γιώργη και αναζητούσαν τον κρυμμένο οπλισμό. Το μεσημέρι συμπτυχθήκαμε στην τοποθεσία "Γκούτζιμπος". Εκεί συναντηθήκαμε με τάγμα του ενεργού ΕΛΑΣ υπό τη διοίκηση του Γ. Κέδρου και λόχο Ιταλών αντιφασιστών που προσχώρησε ενωρίτερα στον ΕΛΑΣ. Οι αντάρτες μας με τους Ιταλούς πήραν απόφαση να μην παρενοχλήσουν τους Γερμανούς για να μην εκτελέσουν τους ομήρους που κρατούσαν σε εκκλησία της Αθανάτης....

Ο Άγιος Αθανάσιος στη Μελίβοια.

....Οι Γερμανοί παρέμειναν 3-4 μέρες στην Αθανάτη. Εδώ οι γνώμες διίστανται, άλλοι θυμούνται πως έμειναν ολόκληρη εβδομάδα, αλλά αυτό δεν έχει καμία ιδιαίτερη σημασία. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι έκαψαν κατά την παραμονή τους ογδόντα σπίτια του χωριού, άφησαν όμως ελεύθερους τους ομήρους τους και ξεπατώθηκαν για τη Λάρισα.

Ιταλικό κασόνι φύλαξης και μεταφοράς πυρομαχικών από την εποχή του 1940.

ΟΛΕΣ οι προσπάθειές τους να ανακαλύψουν τον οπλισμό μας απέτυχαν, παρ' όλο που επανειλημμένα έφτασαν κοντά του... Από τη μανία τους λοιπόν, ξέσπασαν στις εικόνες του Αη-Γιώργη που τις έβαλαν στο στόχαστρο, γαζώνοντάς τες με τα αυτόματα όπλα. "Κριστ Κομουνίστ" φώναζαν και "εκτελούσαν" τους Αγίους της εκκλησίας. Ευτυχώς που δεν ανακάλυψαν τον κρυμμένο οπλισμό, οπότε θα τον κατέστρεφαν, αλλά και θα εκτελούσαν ίσως όλους τους ομήρους.".

Το τέμπλο με τις εικόνες στον Άγιο Γεώργιο.

Η λίστα των λεηλατηθέντων νοικοκυριών της Αθανάτης.

Την 13 Οκτωβρίου 1943, σύμφωνα με την κατάσταση που εντοπίσαμε στα ψηφιακά αντίγραφα των εγγράφων που φυλάσσονται στο Τοπικό Αρχείο Αγιάς (που είναι τμήμα των Γενικών Αρχείων του Κράτους) λεηλατήθηκαν τα νοικοκυριά των παρακάτω Μελιβοιωτών:

Πίνακας λεηλατηθέντων νοικοκυριών από τους Γερμανούς την 13 Οκτωβρίου 1943.

Α/Α	ΕΠΙΘΕΤΟ	ΟΝΟΜΑ
1.	Γκουντάρας	Αθαν.
2.	Γούσιος	Ιωαν.
3.	Γκουντάρας	Ευθυμ.
4.	Μπάκαβος	Στεφ.
5.	Σκάθαρος	Παναγ.
6.	Μπάτσικας	Νικ.
7.	Ζήσης	Παντελ.
8.	Ζούρκας	Ιωανν.
9.	Κεραμίδας	Αγαθ.
10.	Βλάχος	Ιωάνν.
11.	Μπάτσικας	Στεφ.
12.	Μπαντάνης	Γεωρ.
13.	Τσαρούχας	Γεωρ.
14.	Σαμαράς	Γεώργ.
15.	Κωνσταντινίδης	Χαρ.
16.	Κατράνης	Αριστ.
17.	Κελεπούρης	Δημ.
18.	Μπουζούκης	Μιλτ.
19.	Παπανικολάου	Νικ.
20.	Τσιάρας	Δημ.
21.	Σουγιάννης	Μιλτ.
22.	Μπουζούκης	Κων.
23.	Στεργιανόπουλος	Γ.
24.	Παπαλέξης	Γεώργ.
25.	Χατζής	Ιωάνν.
26.	Σφυρής	Ιωάνν.
27.	Λουκανίκας	Ρ. Νικ.
28.	Ζιούρκας	Παναγ.
29.	Ευθυμιάδης	Δ. Γεώργ.
30.	Ποτός	Ρίζος
31.	Μιχαήλ	Γεώργ.
32.	Ζεμπίλη	Πολυξένη
33.	Μπάτσικας	Στέφανος
34.	Χαπήτας	Κλεάνθ.
35.	Γιάγκος	Γεώργ.
36.	Γκουντάρας	Δημ.
37.	Ευσταθίου	Μιλτ.
38.	Δαρίκας	Ιωάνν.
39.	Παπαλέξης	Νικ.
40.	Αδαμούλης	Κωνστ.
41.	Βαλάρης	Γεώργ.
42.	Γουργιώτης	Δημ.
43.	Παπανικολάου	Αντ.
44.	Ευθυμιάδης	Μιλτ.
45.	Ζήσης	Ιωάν.
46.	Αντωνούλης	Ι.
47.	Κωλέτσιος	Νικ.
48.	Μπουζούκης	Αλεξ.
49.	Μπαντάνης	Νικ.
50.	Δουβώρης	Στεφ.
51.	Ανδρίτσιος	Αθαν.
52.	Μαλδάλης	Νικ.
53.	Μπάτσικας	Ιωάνν.
54.	Αλβανός	Μαρκ.
55.	Αργυρίου	Δημ.
56.	Μασούρας	Βας.
57.	Σκάθαρος	Ιωάνν.
58.	Μπαλογιάννης	Γεώργ.
59.	Γαγάτσιος	Οδυσσ.
60.	Τζιώτζιωρας	Γεώργ.
61.	Δαλδάς	Γεώργ.
62.	Ευθυμίου	Κλεάνθ.
63.	Παπαρίζος	Νικόλ.
64.	Ευθυμίου	Δημ.
65.	Μασούρας	Στεφ.
66.	Τσιάρας	Λεων.
67.	Τάκος	Αλέξ.
68.	Περδίκης	Ιωάνν.
69.	Γάλλος	Στεφ.
70.	Σπάχος	Στεφ.
71.	Τοπάλης	Βασ.
72.	Γιαννούτσιος	Ευ.
73.	Καλακόρδας	Μιλτ.
74.	Πρασσάς	Ιωάνν.
75.	Ζάκκας	Ιωάννης
76.	Τάκος	Α. Νικ.
77.	Ζάκα	χήρα Παρασκευή
78.	Κανδηλάρη	Χήρα Γλυκερία
79.	Κελλάρης	Π. Ιωάννης
80.	Παπαρίζος	Γεώργ.
81.	Γκαλιάκης	Ι. Αθ.
82.	Δηδίνος	Επαμ.
83.	Ταζές	Γεώρ.
84.	Μπάτσας (Μπάτσικας;)	Βασ.

Η πρώτη σελίδα της κατάστασης με τα ονόματα των λεηλατηθέντων (πυρόπληκτων) νοικοκυριών. (Πηγή Γ.Α.Κ.-Τοπικό Αρχείο Αγιάς).

Η δεύτερη σελίδα της κατάστασης με τα ονόματα των λεηλατηθέντων (πυρόπληκτων) νοικοκυριών. (Πηγή Γ.Α.Κ.-Τοπικό Αρχείο Αγιάς).

Σημειωτέον ότι οι αντίστοιχες καταστάσεις άλλων χωριών της επαρχίας έχουν διαφορετική γραμμογράφηση και διαφορετικό τίτλο. Αναγράφουν στον τίτλο τους "Κατάσταση Πυροπαθών ..." και αναφέρουν ρητά τον αριθμό των οικιών αλλά και των βοηθητικών κτισμάτων που καταστράφηκαν (παραθέτουμε τμήμα της κατάστασης του χωριού Αμπελάκια). Δεν γνωρίζουμε γιατί για τα νοικοκυριά της Μελίβοιας καταγράφηκαν μόνο τρόφιμα, ζώα και ρούχα και για ποιο λόγο δεν αναφέρεται με σαφήνεια ότι το σπίτι του εκάστοτε κατόχου κάηκε ολοσχερώς ή εν μέρει.