Η επανάσταση του 1821 και η εμπλοκή της Αθανάτης. (Μέρος Β').

Συνεχίζοντας την αφήγηση για την κήρυξη της Επανάστασης στη Θεσσαλομαγνησία, θα αναφερθούμε στην κήρυξη και την πορεία της Επανάστασης στην Επαρχία Αγιάς. Το σχέδιο που, όπως είδαμε, είχε τεθεί σε εφαρμογή προέβλεπε τον ξεσηκωμό των χωριών του Αγιοκάμπου και του Κισσάβου, για να κοπούν οι δίοδοι πρόσβασης στο Πήλιο, για τον Τουρκικό Στρατό, μέσω Αγιοκάμπου - Κεραμιδίου, αλλά και Άη Νικόλα του Φονιά.

Ο ρόλος του Αλή Πασά.

    Τις μέρες που τα γεγονότα στο Πήλιο ήταν σε εξέλιξη και είχε κηρυχθεί η επανάσταση και στην Επαρχία της Αγιάς, αλλά εδώ δεν κράτησε πολύ, ο Αλή Πασάς απέστειλε στο Γαζή επιστολή, με έμπιστό του πρόσωπο, με την οποία προσδοκούσε, σύμφωνα με κάποια προηγηθείσα συμφωνία με το Γαζή, οι επαναστατημένοι να βαστάξουν δύο μήνες, οπότε και θα πρόστρεχε σε βοήθειά τους.

"Βεζύρ Αλή Πασάς.  

Όπως έχουμε συμφωνήσει πρέπει να βαστάξουν όλοι οι κασαμπάδες (=κοινότητες) και τα χωριά από το Γόλο - Ζαγορά, Γενητζέ (Αγιά) και Βελεστίνο και να χτυπήσουν τους βασιλικούς (=το σουλτανικό στρατό). Αν βαστάξετε δύο μήνες, θα έρθω κ' εγώ με το ασκέρι μου. Το έχω αμέτ μουαμέτ να φάω τους κερατάδες... 

Γιάννινα Μάη 30.(Να δοθή στα χέρια του παπά Γαζή)." 

    Αυτά έγραφε ο Αλή Πασάς προς το Γαζή. Η επιστολή έφτασε, όμως, με δύο μήνες καθυστέρηση, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ήδη φθίνουσα (όταν έφθασε) Επανάσταση στο Πήλιο.

Ο Αλή Πασάς. (Πηγή: www.el.wikipedia.org).

Στα καθ' ημάς.

    Σε εφαρμογή του σχεδίου, που είδαμε στην αρχή (κήρυξη της Επανάστασης στον Κίσσαβο και τον Αγιόκαμπο και κατάληψη των στενών του Άη Νικόλα του φονιά), ο Χατζηρήγας με εκατό, περίπου, οπλισμένους επαναστάτες, ακολουθώντας τη διαδρομή μονή Σουρβιάς - Κοκκινόγια Παλιάς Μουντζέλα, έφτασε στο Κεραμίδι. Εκεί περίμενε ο Μοσχοβάκης με κάπου τριάντα ντόπιους επαναστατημένους. Ύψωσαν τη σημαία της επανάστασης στο Κεραμίδι και όλοι μαζί την άλλη μέρα έφτασαν στον Αγιόκαμπο.

    Εκεί τα πράματα δεν ήταν όπως θα ανάμεναν ο Χατζηρήγας και ο Μοσχοβάκης. Κάποιοι κάτοικοι του Πολυδεντρίου, της Σκήτης, της Αθανάτης και άλλων χωριών "...είπαν ή του ύψους ή του βάθους, κι άρπαξαν τα όπλα, μα ήταν λίγοι. Οι πολλοί κάθισαν φρόνιμα, γιατί οι αρχοντάδες ήταν Τουρκολάτρες και έσπερναν το σπόρο της ηττοπάθειας...", λέει χαρακτηριστικά ο Κορδάτος. Αντιδράσεις προέβαλλαν και κλεφταρματολοί του Κισσάβου, κατά το Γιάννη Σακελλίωνα.
    Μάλιστα, κάποιος προεστός της Αγιάς, μάλιστα, ονόματι Γεώργιος Χατζηδημητρίου, ενημέρωσε το Σέχη του Τουρκοχωρίου (σημερινοί Νερόμυλοι, όπου υπήρχε τότε τεκές δερβισών, δηλαδή Μουσουλμανικό μοναστήρι) για τις προθέσεις των επαναστατών. Κι όχι μόνο, αλλά του παρέδωσε και μια επιστολή που του έστειλε ο Χατζηρήγας, που είχε ήδη προωθηθεί στην Κουκουράβα (σημερινή Αμυγδαλή) και το Κερμελί (σημερινή Πρινιά), προτρέποντάς τον να ξεσηκώσει τους Αγιώτες.

Η σημερινή Μελίβοια - πρώην Αθανάτη. 

    Οι επαναστάτες, τώρα, από την Αθανάτη και τα άλλα χωριά, έστω και αυτοί οι λίγοι, πολέμησαν παλικαρίσια. Βέβαια, τα όπλα άδραξαν και γυναίκες και πήραν ενεργό μέρος στις μάχες που έλαβαν χώρα. Και κάποιες από αυτές, από την Καρύτσα, την Αθανάτη και το Σκλήθρο, έδειξαν τόσο μεγάλο ηρωισμό, που η λαϊκή παράδοση υμνούσε όσα κατόρθωσαν, για πολλά χρόνια έπειτα. Βέβαια, η παράδοση αυτή κάπου ξεχάστηκε και δεν έφτασε ως τις μέρες μας. Και, μάλλον, είναι πλέον απίθανο να μάθουμε ποιοί Θανατιώτες και ποιές Θανατιώτισσες πήραν τα όπλα, καθώς και τα ηρωικά τους κατορθώματα.

Η μάχη της Αγιάς.

    Όπως είδαμε, ο Χατζηρήγας κατέλαβε θέσεις στην Κουκουράβα και το Κερμελί, με τους Πηλιορείτες αγωνιστές και με άλλους από τα γύρω χωριά. Βέβαια, αυτοί ήταν οπλισμένοι με λίγα όπλα (που μερικοί κατείχαν ήδη για προστασία από τους ληστές) και ανεκπαίδευκτοι, αφού δεν είναι δυνατό να γίνεις στρατιώτης σε λίγες μόνο μέρες.

Ο Μαχμούτ Πασάς ή Δράμαλης (Πηγή: www.mani.org.gr

    Οι Τούρκοι από την άλλη, δεδομένου ότι είχε ξεκινήσει η Επανάσταση στο Μοριά και τη Ρούμελη, είχαν ήδη έτοιμο στρατό στη Λάρισα από πέντε χιλιάδες άνδρες, με επικεφαλής το Μαχμούτ Πασά (Δράμαλη). Με τους Τούρκους στρατιώτες ενώθηκαν και οπλισμένοι Τούρκοι από τα πέριξ της Αγιάς Τουρκοχώρια, Αϊδινλί (σημερινό Τουρκοχώρι), Δογάνη (σημερινή Ανάβρα) και Γερακάρι, καθώς και οι οπλαρχηγοί της Σελίτσιανης, ονόματι Ντελιγιάννης και της Νεβόλιανης, ονόματι Κωσταράς, έχοντας και οι δύο δύναμη σαράντα αντρών.

Η Σφραγίδα της Βουλής της Θετταλομαγνησίας, που θα συστήνονταν μετά την επιτυχία της Επανάστασης. (Πηγή:  Θεσσαλία - Θέματα Ιστορίας, έκδοση Ε.Τ.Ε.Δ.Κ.).

    Έτσι, στη δύναμη των διακοσίων, έως και διακοσίων πενήντα αντρών των Χατζηρήγα και Μοσχοβάκη, αφού στους αρχικά εκατόν τριάντα προστέθηκαν και άλλοι από τα γύρω χωριά, αντιτάχθηκαν σαφώς υπέρτερες Τουρκικές δυνάμεις, οι περισσότεροι του "τακτικού" στρατού, αν υποτεθεί ότι ήταν τέτοιοι οι στρατιώτες του Δράμαλη και λιγότεροι Τούρκοι πολίτες από τα γύρω Τουρκοχώρια, που είδαμε πριν. Φαίνεται, κατά το Χατζημιχάλη, να ακολούθησαν και Έλληνες Αγιώτες, έκοντες ή άκοντες, παραμένει άγνωστο.
    Οι Πηλιορείτες και οι Κεραμιδιώτες δεν γνώριζαν τα μέρη, σε αντίθεση με τον Κωσταρά, που ήταν παλιός κατσικοκλέφτης και επιχείρησε να χτυπήσει τους Επαναστάτες από τα πλάγια και να τους κυκλώσει. Μάλλον, στη φάση αυτή οι Κουκουραβίτες και, ίσως και οι Κεραμιδιώτες, δείλιασαν και τράπηκαν σε φυγή.
    Ο Χατζηρήγας, που έως τώρα απέκρουε με επιτυχία τους επιτιθέμενους Τούρκους, βρέθηκε σε μειονεκτική θέση και προκειμένου να βρεθεί κυκλωμένος, οπότε και θα αιχμαλωτίζονταν με απώτερη κατάληξη το θάνατό του, καθώς και των συναγωνιστών του, υποχωρεί. Ενώ, όμως η υποχώρηση άρχισε κανονικά, οι Πηλιορείτες, φορώντας τις χαρακτηριστικές βράκες τους μπλέκουν στη χαμηλή βλάστηση, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι Ντελήδες (=έφιπποι στρατιώτες) να τους προλαβαίνουν και να τους εξολοθρεύουν. Αποτέλεσμα να σκοτωθούν περίπου εκατό, ίσως και εκατόν πενήντα επαναστάτες.

Η στρατηγική σημασία της θέσης "Άη Νικόλας ο Φονιάς" είναι προφανής, από το πλήθος των σύγχρονων οχυρωματικών έργων.

    Ο Χατζηρήγας με όσους γλίτωσαν, εγκαταλείποντας τους νεκρούς   και όσα λάφυρα είχαν αρπάξει ως τώρα στο πεδίο της μάχης, διέφυγαν στο Σκλήθρο και καταδιωκόμενοι στη Μακρυνίτσα. από κει και μετά από τριήμερη μάχη όπου έδειξε τον ηρωισμό του, προσπάθησε να διαφύγει στη Σκιάθο, όμως, δολοφονήθηκε με φριχτό θάνατο από φιλότουρκους Τρικεριώτες, που τον έριξαν μέσα σε μία μεγάλη ασβεσταριά.
    Αυτή ήταν η άδοξη κατάληξη της μάχης στο Κερμελί, που επικράτησε να ονομάζεται "μάχη της Αγιάς", που στέφθηκε από αποτυχία να καταληφθούν και να κρατηθούν τα στενά του Άη Νικόλα του φονιά και οδήγησε στο σβήσιμο της Επανάστασης στην Επαρχία Αγιάς, εν τη γεννέσει της.

Ο Γιάννης Κορδάτος.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
"Πρόσωπα και περιστατικά στην Επαρχία Αγιάς τον καιρό του '21", Γιάννης Σακελλίωνας, Επιθεώρηση "ΗΩΣ", Αριθ. 92-97, 1966.

"Ιστορία της Επαρχίας Βόλου και Αγιάς", Γιάννης Κορδάτος, Εκδόσεις 20ος αιώνας, 1960.