Το πανηγύρι των Αγίων Αντωνίων της Αγιάς.

Τέτοιες μέρες στα παιδικά χρόνια όλων μας, μας διακατείχε μία γλυκιά προσμονή... Να 'ρθεί το "πανηγύρι των πανηγυριών", ο γνωστός "Αγιαντών'ς". Για όλους τους πιτσιρικάδες ήταν συνυφασμένο με το μαλλί της γριάς, με τους ατέλειωτους (έτσι φάνταζαν στα παιδικά μας μάτια) πάγκους με τα παιχνίδια (από τους οποίους σίγουρα κάποιος θα μας αγόραζε ένα παιχνίδι -συνήθως αυτοκινητάκι για τ'
αγόρια και κούκλα για τα κορίτσια- κι αν δε μας το χάριζε κανείς, κάποιοι πιο τολμηροί θα το "ζούλαραν", όταν ο "παιχνιδάς" δε θα κοιτούσε, ενώ οι υπόλοιποι θα έμεναν ανικανοποίητοι), με τα συγκρουόμενα (τις "τράκες" όπως τις αποκαλούσαμε), τα "αλογάκια" (καρουζέλ), τις βάρκες και τη μπαλαρίνα, αλλά και τις ατέλειωτες βόλτες πάνω-κάτω στον κεντρικό δρόμο της Αγιάς, και τα διαρκές μπες-βγες στην αγροτοκτηνοτροφική-δασική έκθεση...

Ο χώρος της έκθεσης και το καμπαναριό των Αγίων Αντωνίων.

    Η προσμονή, κρυφή βέβαια, θα πρέπει να ήταν η ίδια και για τους πιο μεγάλους... Δεν εξηγείται αλλιώς το ότι την παραμονή (31 Αυγούστου) όλοι γύριζαν από το χωράφι πιο νωρίς για τις απαραίτητες ετοιμασίες: ένας γρήγορος καφές, σχολαστικό πλύσιμο στο διαθέσιμο μεταφορικό μέσο (τρακτέρ, αγροτικό ακόμα και υποζύγιο), στρώσιμο της καρότσας με "χράμια", πατάκια και κουβέρτες για να χωρέσουν όλοι, πλύσιμο ντύσιμο και... αναχώρηση... Και για όσους δεν διέθεταν μεταφορικό μέσο ή δεν ήθελαν να "υποχρεωθούν" σε κάποιο γνωστό, υπήρχαν τα λεωφορεία του Κ.Τ.Ε.Λ., τα οποία αυτή τη μέρα έκαναν χρυσές δουλειές σ' ολόκληρη την επαρχία.

Ο ναός των Αγίων Αντωνίων Αγιάς.

    Συγκεντρώνονταν στην Αγιά ολόκληρη η επαρχία και όχι μόνο... Ατέλειωτη η ουρά για να ανάψεις ένα κερί, αγώνας δρόμου για να καταλάβουν μία θέση για στρωματσάδα όσοι θα έμεναν τη νύχτα στην εκκλησία και στα γύρω κελιά για να παρακολουθήσουν τη λειτουργία την επομένη (και ήταν πολλοί), πυκνό το πλήθος που ακολουθούσε τη λιτάνευση της εικόνας, που γίνονταν με λαμπρότητα, με τη μπάντα να προηγείται, τον κλήρο με τα χρυσοποίκιλτα άμφια να έπεται και κατόπιν να ακολουθούν οι επίσημοι και ο λαός... Μετά τη λιτάνευση ακολουθούσε γλέντι στα καφενεία και τις ταβέρνες της κωμόπολης με πλήθος κόσμου να συμμετέχει... 

Ο Δωρόθεος Σχολάριος (Πηγή: openarchives.org). 

     Οι εκδηλώσεις αυτές συνεχίζονται και στις μέρες μας με την ίδια λαμπρότητα και την ίδια μαζική συμμετοχή πλήθους πιστών απ' όλη τη Θεσσαλία... Έχουν τις ρίζες τους, όμως, πολλά χρόνια, αιώνες ακριβέστερα, πίσω. Π.χ. ο Μητροπολίτης Δημητριάδος Δωρόθεος Σχολάριος γράφει σχετικά, γύρω στα 1860 με 1870 στο "Έργα και Ημέραι" του: "Εν Αγιά κατά Σάββατον γίνεται αγορά (παζάρι), κατά δε την 1ην Σ/βρίου αγορά διαρκούσα επί 8 ημέρας και καλουμένη πανήγυρις του Αγίου Αντωνίου, ένθα πολλοί πολλαχόθεν συνέρχονται...".

    Ακόμα, μας πληροφορεί για κάτι που αρκετοί αγνοούν, ο Μιλτιάδης Δάλλας στο έργο του "Η Αγιά διαμέσου των αιώνων": "Ολόκληρος η συνοικία του Αγίου Αντωνίου απετελέσθη εκ Βεροιαίων προσφύγων..., ότε και ευρέθη όπισθεν του ιερού Βήματος του Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου η εικών του Αγ. Αντωνίου του Νέου...". Σχετικά γράφει και ο πανοσιολογιότατος Αρχιμ. Νεκτ. Δρόσος, νυν Αρχιερατικός Επίτροπος Αγιάς, σε ανακοίνωσή του στο "1ο Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας και Πολιτισμού της Θεσσαλίας", που έλαβε χώρα από 9 έως 11 Νοεμβρίου 2006 υπό την αιγίδα της (τότε) Περιφέρειας Θεσσαλίας: "Η πλέον πιθανή χρονολογία της μετονομασίας του Ναού του Αγ. Αντωνίου σε ενορία των Αγ. Αντωνίων, πρέπει να υπολογιστεί το διάστημα 1822-1845, οπότε οι Βεροιείς κατακλύζουν την Αγιά, ιδρύουν το μαχαλά τους, μεταφέρουν μέρος του Αγ. Λειψάνου του εκ Βεροίας Αγ. Αντωνίου, και ανακαινίζουν ριζικά το Ναό, έχοντας και το κουβούκλιο του Αγίου τους σε διακεκριμένο χώρο...". Πρόκειται, λοιπόν, για γιορτή που αφορά και τον Άγιο Αντώνιο το Μέγα, αλλά και τον Άγιο Αντώνιο το Νέο, τον εκ Βεροίας.

Ο Άγιος Αντώνιος, η Μητρόπολη της Αγιάς. 

     Αξίζει, επίσης, να θυμηθούμε όλοι μας, τι λέμε μερικές φορές στο χωριό μας, όταν κάποιος παρεκκλίνει της λογικής και μοιάζει να τα έχει χαμένα: "Είσι για τουν ΑγιΑντών" ή "Θελς δέσ'μου στουν ΑγιΑντών". Θεωρείται ο Άγιος ή ορθότερα, σε συμφωνία με όσα πριν λίγο διαβάσαμε, οι Άγιοι Αντώνιοι, στους οποίους είναι αφιερωμένη η νυν Μητρόπολη της Αγιάς, ως ψυχοθεραπευτές. Έτσι από παλιά υπήρχαν στο πίσω μέρος της εκκλησίας αλυσίδες, οι οποίες ακόμα διασώζονται, με τις οποίες έδεναν τους φρενοβλαβείς για να ιαθούν. Αυτές άλλωστε όλοι περιτύλιγαν στα πόδια τους συμβολικά, όχι πολύ παλιότερα, όταν πήγαιναν να προσκυνήσουν στο μέρος που βρέθηκε η εικόνα του Αγίου Αντωνίου του Νέου. Γράφει σχετικά ο Ν. Φιλαδελφεύς, στο περιοδικό "Εστία", στα 1889: "Παρά την είσοδο της κωμοπόλεως προς τα αριστερά κείται η μονή του Αγίου Αντωνίου και εν αυτή φερώνυμος ναός, έχων την θαυματουργόν δύναμιν να θεραπεύη τους φρενοβλαβείς αν μίαν μόνη νύχταν κοιμηθώσιν εντός αυτού...". Βέβαια το έθιμο να κοιμόμαστε στο ναό, στο προαύλιό του και στα περιβάλλοντα κελλιά, όπου ο καθένας εξασφάλιζε χώρο, από το βράδυ της προηγούμενης μέχρι το ξημέρωμα της γιορτής του Αγίου έχει τις ρίζες του παλιότερα από την εποχή του Φιλαδελφέα, και μάλλον οι αιτίες γέννησής του είναι κι άλλες απ' την ψυχοθεραπεία και πιο κοντά σε άλλες ανάγκες της τότε εποχής (οικονομικές κ.λπ.).  

Οι αλυσίδες στο πίσω μέρος του ναού του Αγίου Αντωνίου.

    Όσον αφορά δε την αγροτοκτηνοτροφική-δασική έκθεση που απλώνονταν στο χώρο δίπλα στο ναό και μπροστά από το όμορφο καμπαναριό του και εντυπωσίαζε κάθε χρόνο με τα διάφορα εκθέματα, που περιλάμβαναν "παράξενα" εκθέματα (π.χ. από τερατογενέσεις, όπως προβατάκια με έξι πόδια, κατσικάκια με δύο κεφάλια και υπερμεγέθη φρούτα, θαύματα της φύσης κυριολεκτικά, έως φωτογραφίες δασικών έργων της τότε Δασικής Υπηρεσίας και την επίδειξη του παραγωγικού πλούτου της περιοχής και άλλα παρόμοια) έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής, που αναφέρει ο γνωστός Τάκης Καρδάρας στο βιβλίο του "Μνήμες στο διάβα μιας ζωής": "Ένα άλλο πετυχημένο θεσμό που δεν τον κληρονομήσαμε αλλά μόνοι μας τον δημιουργήσαμε ήταν ο θεσμός των εκθέσεων. Κράτησε ο θεσμός αυτός 4 χρόνια, γιατί μετά την πτώση μου από την προεδρία (σ.σ. του Κοινοτάρχη Αγιάς, περισσότερες λεπτομέρειες στο παραπάνω βιβλίο) δεν ξανάγινε. Ξανάρχισε, τώρα ύστερα από 25 χρόνια επί προεδρίας Δάνου Δανιήλ.

Ο Τάκης Καρδάρας. (Από το βιβλίο "Μνήμες στο διάβα μιάς ζωής").  

     Τις εκθέσεις διοργάνωνε η Κοινοτική Αρχή με πλήρη συνεργασία των Γεωργικών και Δασικών υπηρεσιών του Νομού και της Επαρχίας. ...Οι εκθέσεις που παρουσιάζαμε ήταν υποδείγματα εμφάνισης και περιεχομένου. ...Η επίδειξη του παραγωγικού πλούτου της περιοχής ήταν ο πρώτος στόχος των εκθέσεων. Και κατά δεύτερο η εκμάθηση στους αγροτόπαιδες των νέων τεχνικών μέσων και φαρμάκων που έπρεπε να χρησιμοποιούνται για την καλύτερη απόδοση της αγροτικής παραγωγής και ιδιαίτερα της φρουτοπαραγωγής...".

Θανατιώτες, στην Αγιά το 1930, ίσως στο πανηγύρι των Αγίων Αντωνίων. Εικονίζονται (από αριστερά προς τα δεξιά, όσοι κατορθώθηκε να αναγνωριστούν) οι: Ράπτη Ανδρομ., Ζεμπίλης Δημ., Ζεμπίλη Μαρ., Μπέλλος Στεφ.και Ζεμπίλη Πολ.. Προσφ. Θεόδ. Ράπτη.

    Όλα τα παραπάνω είχαν τον αντίκτυπό τους και στους Μελιβοιώτες, οι οποίοι μετείχαν στα δρώμενα του πανηγυριού και ως προσκυνητές-κοινό, αλλά και (ως τρόπον τινά έμεσοι διοργανωτές) στο εμπορικό μέρος των εκδηλώσεων, σαν πωλητές-καταναλωτές των κάθε είδους προϊόντων που διακινούνταν επί αιώνες στην εμποροπανήγυρη που διαδραματίζονταν παράλληλα με τις λατρευτικές εκδηλώσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι στην εμποροπανήγυρη και στα βδομαδιάτικα παζάρια τα νοικοκυριά τα παλιότερα χρόνια εξασφάλιζαν τα χρειώδη για την καθημερινή λειτουργία τους.

Ευθυμιάδης Κλεάνθης και Παπαστεφάνου Ιωάννης στο πανηγύρι της Αγιάς στις 2 Σεπτεμβρίου του 1933. Προσφορά Μιλτ. Κιμ. Ευθυμιάδη.

    Το εμπορικό μέρος των εκδηλώσεων του Αγιώτικου πανηγυριού σιγά-σιγά έχασε την αίγλη του, αφού διάφοροι εξωγενείς παράγοντες συντέλεσαν σ' αυτό, περιοριζόμενο σήμερα σε θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Βέβαια, από φέτος το πανηγύρι αποκτά και μια νέα διάσταση, αφού την ίδια ημέρα θα γιορτάζεται πλέον η απελευθέρωση της Αγιάς (και της επαρχίας της;) από τους Τούρκους, αφού τέτοια μέρα έγινε η παράδοση της κωμόπολης στα Ελληνικά στρατιωτικά τμήματα, υπό τη γενική αρχηγία του στρατηγού Σκαρλάτου Σούτσου. Έτσι το πρόγραμμα των φετεινών εκδηλώσεων είναι το παρακάτω:

Το πρόγραμμα εκδηλώσεων του Αγιώτικου πανηγυριού για το Σεπτέμβριο του 2011. Πηγή www.melivoia.gr.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
-"Μνήμες στο διάβα μιας ζωής", Τάκης Γιαν. Καρδάρας, Αθήνα 1986.
-"Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς", Γιάνη Κορδάτου, Εκδόσεις "20ος αιώνας", Αθήνα 1960.
 -"Ιστορική-Εκκλησιαστική Τοπογραφία της Επαρχίας Αγιάς (9ος-19ος αιώνας), 1ο Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας και Πολιτισμού της Θεσσαλίας", Τόμος ΙΙ, Πρακτικά Συνεδρίου 9-11 Νοεμβρίου 2006, Περιφέρεια Θεσσαλίας.